Vermikültür Solucanekin C – Ç
Solucan gübresi üretimi veya vermikültür, organik atıkları besince zengin humusa dönüştürmek için solucanlar ve mikro-organizmalardan faydalanır. Bu süreç, düşen yapraklar, hayvan gübresi yığınları ve çürümüş kütükler gibi ayrışmaya ve çürümeye başlamış bitki örtüsü içinde doğal olarak var olan bir süreçtir. Solucanlar bir taraftan ayrışmaya başlamış olan organik maddelerle beslenirken, diğer taraftan da kendileri de bizzat ayrışma sürecinde yer alan mikroorganizmalar, bakteriler, mantarlar ve protozoa gibi canlılarla da beslenirler. Organik maddeler solucanların sindirim sisteminden geçer ve gübre olarak dışarı çıkarlar. Elde edilen kompost bu dışkıdan ve diğer organik parçacıklardan oluşur. Bu sürecin yan ürünleri, doğal organik ayrışma sürecinde ortaya çıkan su buharı ve karbondioksittir. Geleneksel kompost elde etme yöntemlerinin aksine solucan kompostu tekniği ile elde edilen organik materyal yüksek ısılara erişmez.
Vermikültür (Solucan Gübresi) tanımı 1950’li yıllarda ortaya çıkıyor. Vermikültürü; kültürel ortamda toprak solucanlarının çoğaltılabilmesi ve bunlarla ilgili bir takım yan faaliyetlerin yürütülmesidir. 1980’lerden sonra vermikültür endüstrisi ortaya çıkmıştır.
Solucanekin (Vermikültür) Sözlüğü
Vermikültürü daha iyi anlamak ve doğru bir şekilde üretim yapabilmek için işe terminolojiyi öğrenmekle başlamak lazım, Solucanekin (Vermikültür) Sözlüğü en çok karşınıza çıkacak olan bazı temel terimleri içermektedir
C
Cadı Halkası: Belirli ağaçların altında (ormanda) ve çayırlarda meydana gelen halka (çember) şeklinde sıralanan mantarlara veya bu şekildeki mantar sıralanışına verilen isimdir. Bu oluşum şu şekilde açıklanmaktadır: Elverişli toprak koşullarında bir mantara ait miseller bir noktadan çevreye doğru ışınsal (radyal) olarak ve eşit boyutlarda gelişir. Çevrenin en dışındaki uç kısımlarında üreme organlarını oluşturur ve buralardan yeni mantarlar meydana gelir. Böylece bu mantarlar bir çember üzerinde bulunur. (Hexenring/ fairy circle).
Can Suyu: Fidan ve fidelerin toprakta yeni yerlerine dikildiğinde verilen ilk suyun adıdır.
CASE: Güneş Enerjisini Geliştirme Merkezi.
Ceviz: Juglans regia L. (Jugalndaceae). 25-30 m. kadar yükselebilen ve kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Anadolu’da yabani olarak bulunduğu gibi, park ve bahçelerde yetiştirilir. Tohumları yenir. Ceviz içinin iplere dizildikten sonra dut pekmezine batırılıp kurutulması ile “Ceviz sucuğu”, şeker ile kaplanması sonucu ise “Orcik şekeri” elde edilmektedir. Ünlü Ahlat bastonları, Van bölgesinde yetişen ceviz ağaçlarından elde edilen keresteden yapılmaktadır.
Cıva (Hg): Çok zehirli, gümüş rengi sıvı formunda bulunan bir ağır metal. Oda sıcaklığında sıvı halde olan tek metaldir. Buharları çok zehirlidir. Hafıza zayıflığına, baş ağrısında ve sinir hastalıklarına neden olur. Doğada cıva insana zarar vermeyen istikrarlı bileşikler içinde görülür. İnsanoğlu 3500 yıldan beri endüstriyel ve tarımsal amaçlarla cıvayı kullanmaya çalışmaktadır. Cıva mantar öldürmede de kullanılır. Cıva bileşikleri tarım ve kağıt endüstrisinde, plastik, pil, boya sanayiinde kullanılmaktadır. Kömür ve petrol gibi fosil yakıtlarının kullanımı, madencilik, metalürji, çelik ve çimento üretimi de cıvanın ortaya çıkmasına yol açar.
Cins: Birçok kalıtsal özellikleri yönünden, birbirine benzeyen ve aralarında sıkı bir akrabalık ve orijin birliği gösteren türlerin, oluşturduğu gruba verilen taksonomik isimdir.
Cins ve Tür Düzeyinde Birlikte Ekim: Aynı alanda hem çeşitliliği sağlamak, hem de patojenleri kontrol altında tutmak için aynı bitki türünün o bölgede hakim olan patojenlere karşı duyarlı ve dayanıklı çeşitlerinin birlikte yetiştirilmesi yolu ile hastalık etmenlerinin bulaşma ve üreme olasılıkları azaltılmış olur. Çünkü birbiri ile temas halindeki duyarlı bitkiler üzerinde patojenler hızla yayılır ve çoğalırlar. Örneğin; buğday, arpa, çavdar ve yulafın birlikte olarak ekimi yapıldığında külleme , yaprak pası, yulaf çizgi hastalığı ve esmer yaprak lekesi hastalıklarının büyük ölçüde azaldığı, bunun yanı sıra verimin %5 arttığı belirlenmiştir. Aynı şekilde sadece buğdayda çok etkili bir hastalık olan cüce sürme hastalığının etkisini azaltmak için buğdayın yanında diğer tahılların birlikte ekimi önerilmektedir.
Cinsel İzler (genital markings): Epidermisin (derinin) bezemsi şişkinlikleri, çukur veya olukları. Bknz. genital tumescences
Cinsel Şişkinlikler (genital tumescences-GT): Sayesinde genital kıl folliklerinin açıldığı belirgin sınırları olmayan farklı epidermis bölgeleri.
Ç
Çelik: Bitkinin kök, gövde, sap, dal, ve yaprak gibi bölümlerinden kesilen ve yeniden köklenme yeteneği taşıyan canlı parçalardır.
Çeşit ( Varyete): Bir tür içerisinde yer alan morfolojik yapı olarak birbirine benzeyen diğer gruplardan farklı görünüşe (fenotip) sahip olan bireyler topluluğuna verilen isimdir. Genel olarak türün özelliklerini taşır fakat bazı özellikleri ile tür içerisindeki diğer çeşitlerden ayırt edilirler.
Çevre Direnci: Bir populasyonun büyüme ve gelişmesini engelleyen her türlü faktöre çevre direnci denir. Örneğin birey sayısı artan bir populasyonda çevre direnci de artacağından bir süre sonra populasyon ya dengelenir ya da birey sayısı hızlı şekilde azalmaya başlar. Besin kıtlığı, yaşama alanlarının azalması, salgın hastalıklar, rekabetin artması çevre direncine neden olan etmenlerdir.
Çevre-dizge (Ecosystem): 1) Bitki, hayvan yaşamı ve inorganik maddeleri içeren karşılıklı bir bağımlılık sistemi. 2) İnsanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır.
Çevre Koşulları: Herhangi bir canlının yaşadığı ortamda bulunan ve o canlıya etki eden tüm faktörleri ifade eder. Bunlar; toprak, iklim ve canlı faktörler olup, zaman ve koşullara göre değişir.
Çevresel Baskı: Yapay olarak özellikle insanlar tarafından, doğal dengenin bozulmasıdır.
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED): Yeni gelişme ve projelerin çevreye olabilecek sürekli ya da geçici potansiyel etkilerinin, sosyal sonuçları ve alternatif çözümleri de içine alacak biçimde analizi ve değerlendirilmesi. (Environmental impact assesment).
Çıplak Don: Donmuş topraklarda buz oluşumu nedeniyle toprağın hacminin genişlemesi sonucunda fideciklerin veya fidanların, normal toprak yüzeyinden yukarı kaldırılmaları, don olayı geçtikten sonra, toprak yerine oturunca, köklerin açıkta kalmasına neden olan don olayı.
Çiçeklenme Ekolojisi: Bitkilerin generatif devrelerinde (çiçeklenme, döllenme, tohum ve meyve bağlanma) bitki ile çevre koşulları arasındaki ilişkileri inceleyen ekoloji dalıdır.
Çimlenme İndeksi (hızı): Çimlenme hızı en eski tohum gücü kavramlarından biridir. Çoğunlukla benzer çimlenme oranına sahip olan tohum partilerinin çimlenme hızı ve dolayısıyla fide gelişme hızı farklı olmaktadır. Ayrıca çimlenme hızı yüksek olan tohumlar daha kuvvetli fidecikler geliştirirler. Tohumun çabuk çimlenme yeteneği “çimlenme hızı” ya da “çimlenme enerjisi” olarak adlandırılmaktadır. “Çimlenme hızı” tohum kuvvetini gösterir ve yüksek kuvvetli tohum düşük kuvvetli tohumdan daha hızlı çimlenir.
Çimlenme ve Faktörleri: Bir tohumluğun uygun koşullar altında, yeni bir bitki meydana getirmek üzere, aktif bir gelişme göstermesi şeklinde, beliren olaylar dizisidir. Faktörler ise; çimlenmenin oluşabilmesi için gerekli olan koşullardır. Genel olarak bu faktörler; su, oksijen ve sıcaklıktır.
Çocuk Solucan (juveniles): Clitellum, tubercula pubertatis veya genital tumescence gibi cinsel işaretleri bulunmayan genç, çocuk solucan. Yaşam döngüsünü bu bölümü, yavrunun yumurtadan yeni çıkması ile cinsel işaretlerin görülmesi arasındaki döneme denk gelmektedir.
Çok Yıllık Bitki: Yaşamlarını iki yıldan daha uzun sürede devam ettiren bitkilerdir. Bu tip bitkilerin kök ve gövdeleri yıl boyunca canlı olarak kalır, bunlar her yıl yeni sürgünler meydana getirerek yaşamlarını sürdürürler.
Çokbiçimlilik (polymorphism): Aynı tür içindeki bireylere belli belirsiz farklı bakışın var olması; Bir tür içindeki hafif çeşitlemeler.
Çöl Vejetasyonu: Çöl ikliminin hüküm sürdüğü bölgelerde yaşamını sürdüren bitki; cins, tür ve çeşitlerini ifade eder.
Çölleşme: Doğal iklim değişimleri ya da insanın doğayı tahribatı sonucunda kurak bölgelerin, çöl koşullarını taşıyan eko-sistemlere dönüşmesi olayıdır. (Vervüstung/ Desertification)
Çöplerin Değerlendirilmesi: Yeni ürünlerin elde edilmesi amacıyla cam, çinko, plastik, kâğıt ve benzeri özel çöplerin değerlendirilmesi ve organik çöplerin kompost haline çevrilmesini ifade eden bir terimdir. (Abfallverwertung/waste treatment, waste recycling).
Çürüme (Decay): Bozulma, ayrışma.
