Biyolojik savaşın vazgeçilmezi: Faydalı böcekler

Faydalı böcekler

Biyolojik savaşın vazgeçilmezi: Faydalı böcekler
Gereğinden fazla tarımsal ilaç sonucu agro-ekosistemde bulunan doğal düşmanlar olumsuz yönde etkileniyor. Bu nedenle tarımsal ilaç kullanımına dikkat edilmeli. Unutulmamalıdır ki biyolojik mücadele etmenleri insan ve çevre sağlığına etki göstermezler, zararlıya büyük ölçüde özelleşmişlerdir, dayanıklılık problemi yaratmazlar ve kalıntı riski söz konusu değildir.

Doğada ekonomik kayba yol açan zararlı organizmalara karşı doğada var olan faydalı organizmalar kullanılarak zararın ekonomik zarar düzeyinin altında tutulması yöntemi olan biyolojik mücadelede amaç, zararlıları tümüyle ortadan kaldırmak değil. Bunun yerine zararlının yoğunluğunu, ekonomik zarar düzeyinin altında tutmak ve doğal düşmanlarının sürekliliğini sağlamak. Biyolojik mücadelede parazitoitler, predatörler ve mikrobiyal etmenler kullanılıyor. Bu yöntem hem zararlı böceklere hem de bitkilerde hastalık yapan etmenlere karşı kullanılabiliyor.

Bitki zararlıları ile biyolojik mücadelede birçok canlı grubundan faydalanılıyor. Bu doğal düşmanlar; böcekler, akarlar, örümcekler, kuşlar ve memelileri kapsıyor. Gelişimini başka bir canlı (konukçu) üzerinde veya içinde tamamlayan ve konukçusunu (zararlı böceği) öldüren organizmalar olan parazitoitler (faydalı arıcık), konukçularını arama ve bulma yetenekleri sayesinde onlara kendi yumurtalarını bırakarak gelişimlerini sürdürüyor. Bu sayede de doğada konukçu olan zararlı böcekleri baskı altına alabiliyor.

Kitleler halinde laboratuarlarda üretiliyor
Biyolojik mücadelede üç temel uygulama bulunuyor. Bunlardan biri kitle üretimi ve salım çalışmaları. Biyolojik mücadelede kullanılması düşünülen parazitoitlerin bir agro-ekosisteme yerleştirilmesi veya periyodik salımlar için büyük miktarlarda üretilmesi zorunlu hale gelebiliyor zaman zaman. Kitle üretiminin, kolay ve ucuz olması, biyolojik mücadelenin, kimyasal savaşımla rekabet edebilmesi açısından önemli. Bu nedenle parazitoitler, üretimleri zor ve üretimi pahalı konukçuların yerine, kolay ve ucuz üretilebilen laboratuvar konukçuları üzerinde üretiliyor.

Bitlere karşı avcı böcekler kullanılıyor
Yaşamları boyunca birden fazla sayıda ava ihtiyaç duyan, avlarını arayıp bulan, avına saldırarak dıştan beslenen ve öldüren canlılara “predatör” yani avcı böcek deniyor. Doğada böcekler, akarlar, örümcekler, sürüngenler (kertenkeleler, yılanlar), balıklar ve kuşlar gibi birçok canlı gruplarında avcılık özelliği gösteren türler bulunuyor. Ancak, bunlar içerisinde predatör böcekler ve predatör akarlar tarımsal zararlılara karşı “biyolojik mücadele” uygulamalarında en çok tercih edilen iki grup. Biyolojik savaşta sıklıkla kullanılan avcı böcekler; gelin böcekleri, altın gözlü böcek, avcı akarlar ve örümceklerden oluşuyor. Gelin böcekleri ve altın gözlü böcekler esas olarak kabuklubitler, yaprakbitleri, unlubitler ve beyazsinekler ile beslenirken predatör akarlar ise kırmızı örümcekler, tripsler ve beyazsinekler ile besleniyor.

Bunu da oku :  Xylella fastidiosa

YARARLI BÖCEKLER
1. UĞUR BÖCEĞİ (COCCİNELLİDAE)
Uğur böceği (Coccinellidae), çok yaygın olarak görülen, kırmızı kanatlı bir böcektir. Uç uç böceği de denir. Tropiklerde mavi ve yeşil renklerine de rastlanır.
Ülkemizde coccinella septumpunctata, adalia bipunctata ve coccinella quinquepunctata en yaygın olanlarıdır.
Ergini ortalama 400 yumurta bırakır. Yumurtalarını yaprak altına yaprak bitlerinin olduğu yere bırakır. Larvaları ve erginleri yaprakbitlerini ve koşnilleri (kabuklubit) büyük sayıda yediklerinden biyolojik mücadelede kullanılır. Bu böcek ömrü boyunca 3 bin adet yaprak biti tüketir. Tüm larva süresince 800 adet yaprak biti tüketmektedir. Kırmızı örümcek avcısı Uğur Böceği’nin büyüklüğü toplu iğne başı kadardır. Hem ergini hem de larvası sadece kırmızı örümceklerle beslenir.
Günde 100 adet kırmızı örümcek yer. Uğur böceklerinin ergini bazı böcek yumurtalarını, thripsleri, küçük tırtılları ve böcekleri yer.

2. AVCI AKARLAR
Avcı Akar (Typhlodromips) : Zararlı akarları baskı altında tutar. Sadece kırmızı örümceklerle beslenirler.
Yararlı akarlar (Pronematus ubiquitus) domates pas akarının yumurta ve larvalarını yer.
Seralarda zararlı kırmızı örümcekler Tetranychus spp, Acarina: Tetranychidae ile mücadelede predatör akarların kullanımı başta P. persimilis olmak üzere G.occidentalis, M. longipes ve N. californicus türleridir.
Diğer predatör akarlar ise şöyledir. Typhlodromus pyri Scheuten (Acarina:Phytoseiidae), Euseius finlandicus Oudemans (Acarina:Phytoseiidae), Kampimodromus aberrans (Oudemans) (Acarina:Phytoseiidae), Anthoseius recki (Wainstein)(Acarina:Phytoseiidae),Typhlodromus spp. (Acarina:Phytoseiidae), Amblyseius spp. (Acarina:Phytoseiidae), Phytoseius spp. (Acarina:Phytoseiidae), Phytoseiulus persimilis Athias-Henriot.

3. ÇİÇEK SİNEKLERİ (APHİDOLETES SP)
Çiçek sineklerinin erginleri çiçek polenleriyle beslenir. Larvaları ise yaprakbiti, kırmızı örümcek ile beslenir. Aphidoletes türlerinin larvaları yaprak biti, kırmızı örümcek, koşnil ile beslenir. Ergini gece hareket ettiği için gündüz görülmez. Larvası, Yumurtası Yumurta ve larvaları yapraklarda yaprak bitlerinin arasında görülür.

4. AVCI SİNEKLER (SYRPHİD)
Yaprak bitlerinin en önemli doğal düşmanlarının başında avcı sinekler (syrphid) gelmektedir. Bol polenli ve nektarlı bitkilerle beslenirler. Bu sinekler görünüş olarak arı taklidi yaparlar. Bu sineklerin sadece larvaları yaprak biti avcısıdır. Larva, ömrü boyunca 700 adet yaprak biti tüketir. Ergini ortalama 500–1000 yumurta bırakır.

Bunu da oku :  Xylella fastidiosa

5. ALTIN GÖZLÜ BÖCEK (CHRYSOPERLA CARNEA STH)
Altın gözlü böcek birçok emici zararlı pamuklu bit, elma iç kurdu, tırtıl, yaprak biti, kırmızı örümcek, beyazsinek, yaprak pireleri ile beslenir.

6. KIRIMIZI ORMAN KARINCALARI (FORMİKA RUFA)
Özellikle iğne yapraklı (çam, sedir, göknar) ağaçların bulunduğu ormanlara zarar veren Scolytidae (Kabuk böceği), Thaumetapoae pityocampa (Çam kese böceği), Diprion pini (Çalı antenli çam yaprak arısı), Lymantria dispar (Sünger örtücü) gibi böceklerin biyolojik mücadelesinde kullanılır.
Bir karınca kolonisinde, ortalama 300 bin işçi karınca bulunur ve bir koloni yılda ortalama 24 kilogram böcek yer. Karıncalar yuvalarının seksen metre etrafındaki her türlü ergin böcek, tırtıl, yumurta, pupa ve çeşitli bitki bitlerini yer.
Kırmızı orman karıncası etobur bir canlıdır. Püskürttüğü formik asitle önce avını etkisiz hale getirir sonra parçalayıp yer. Karıncaların keneler ile beslendikleri de bazı kaynaklarda yazmaktadır.

7. AEOLOTHRIPS COLLARIS
Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera: Thripidae tripsi. gibi özellikle yoncada zarar yapan türlerin predatörüdür.

8. ORIUS SPP.
Zararlı böceklerden kırmızı örümcek, yaprakbiti, yaprak pireleri, Thrips, beyazsinek ve yeşil kurt gibi zararlıların önemli bir avcısıdır.

9. KULAĞAKAÇAN (FORFİCULA)
Kırmızı örümcek, yaprak bitleri, pamuklu bit, değişik larva ve yumurtaları, küçük tırtıllar ve bunun gibi birçok böcek ile beslenir. Çok hareketlidirler; geceleri aktiftir. Bazı ağaçlara zarar verebilmektedirler. İnsanların burun, kulak gibi organlarına girebildiğinden bu ismi almıştır.

10. ÖRÜMCEKLER (ARANEIDA)
Ülkemizde yaygın örümcek türleri lycosidae ve linyphiidae familyasının oluşturduğu bireylerdir. Collembola (Symphypleona) (yay kuyruklular), Heteroptera (yarım kanatlılar), Homoptera (homojen kanatlılar), Diptera (sinekler), Aphididac (afidler), Thysanoptera (tripsler) ile beslenirler.

11. PEYGAMBERDEVESİ (MANTIS RELIGIOSA)
Afitler, tırtıllar, kelebekler, çekirgeler, sinekler, hatta küçük kuş, kurbağa, kertenkelelerle beslenir. Mantodea: Eremiaphilidae adlı peygamberdevesinin günde 20 civarında kene yediği tespit edilmiştir. Türlerinin hemen hepsi carnivordur(etobur). Bunlar bitkiler üzerinde avlarını dikkatle beklerler ve ön bacaklarını avlarını yakalamak için kullanırlar.

Bunu da oku :  Xylella fastidiosa

12. TERMİNATÖR BÖCEK (CALOSOMA SYCOPHANTA L)
Kışı toprak içerisinde geçiren C. sycophanta erginleri, çam kese böceğinin 4. ve 5. larva dönemlerinde topraktan çıkmakta ve mart ve nisan aylarında beslenme açısından 30–40 gün aktif durumda kalmaktadırlar.

Calosoma erginleri ölmüş çam kese böceği larvalarını yememekte, canlı larvalar ile beslenmektedirler.

C. sycophanta erginleri ortalama günde 10 adet çam kese böceği larvasını parçalamakta, bunlardan 7 tanesini de yemektedirler.

Sonuç olarak hızlı üreme yeteneğinde olan ve geniş alanlarda zarar yapan çam keseböceğine karşı biyolojik mücadelede kullanılan faydalı tür Calosoma sycophanta’nın erginleri 3–4 yıl yaşayabilmekte, laboratuar şartlarında rahatlıkla üretilebilmekte ve araziye salınmaktadır. Kitle üretimi yapılan bu faydalı böcek türünün geniş alanlara salımı amaçlanmaktadır.

SONUÇ : Böcek bilimciler isimlendirilmiş ve tanımlanmış 800.000 binden fazla böcek türü olduğunu tahmin etmektedir. Tüm bitkiler alemi 400.000–500.000 tür içerir. Hayvanlar alemi içerisinde omurgalılar sadece 50.000 türle temsil edilirken, omurgasızlar 20.000 civarında türe sahiptir. Yani bugün varlığı kabul edilen yaklaşık 1,5 milyon yaşayan organizma türünün yarısından fazlasını böcekler oluşturur.

Tanımlanmış 800.000 böcek türünden ise insanlara ve bitkilere zararlı olan böcek türü yaklaşık 8.000 civarındadır. Zararlı zararsız bütün böcekler doğanın dengesi için elzem durumdadır. Zararlı böceklerle mücadele yapılırken yararlı böcekler ve doğanın dengesi de gözetilmelidir.

Zararlılarla savaşta kullanılması gereken en son mücadele yöntemi kimyasal mücadeledir. Kimyasal mücadele yapılacaksa mutlaka işin uzmanlarından destek alınmalıdır. Bilinçsiz yapılan ilaçlamalarda ise yararlı böcekler ve bitkiler zarar görmekte bunun bir sonucu olarak ta zararlı popülâsyonu artmaktadır.

Ülkemizde bitki hastalık ve zararlılarına karşı kullanılmak üzere ruhsatlandırılan biyolojik mücadele etmenleri ve mikrobiyal preparatların sayısı her geçen gün artıyor. Ülkemizde halen ruhsatlı bulunan biyolojik mücadele elemanları ve mikrobiyal preparatlara https:// bku.tarim.gov.tr internet sayfasından ulaşılabilmektedir.

Click to rate this post!
[Total: 4 Average: 5]
(Visited 99 times, 1 visits today)

Related posts

Leave a Comment