Vermikültür Solucanekin A
Solucan gübresi üretimi veya vermikültür, organik atıkları besince zengin humusa dönüştürmek için solucanlar ve mikro-organizmalardan faydalanır. Bu süreç, düşen yapraklar, hayvan gübresi yığınları ve çürümüş kütükler gibi ayrışmaya ve çürümeye başlamış bitki örtüsü içinde doğal olarak var olan bir süreçtir. Solucanlar bir taraftan ayrışmaya başlamış olan organik maddelerle beslenirken, diğer taraftan da kendileri de bizzat ayrışma sürecinde yer alan mikroorganizmalar, bakteriler, mantarlar ve protozoa gibi canlılarla da beslenirler. Organik maddeler solucanların sindirim sisteminden geçer ve gübre olarak dışarı çıkarlar. Elde edilen kompost bu dışkıdan ve diğer organik parçacıklardan oluşur. Bu sürecin yan ürünleri, doğal organik ayrışma sürecinde ortaya çıkan su buharı ve karbondioksittir. Geleneksel kompost elde etme yöntemlerinin aksine solucan kompostu tekniği ile elde edilen organik materyal yüksek ısılara erişmez.
Vermikültür (Solucan Gübresi) tanımı 1950’li yıllarda ortaya çıkıyor. Vermikültürü; kültürel ortamda toprak solucanlarının çoğaltılabilmesi ve bunlarla ilgili bir takım yan faaliyetlerin yürütülmesidir. 1980’lerden sonra vermikültür endüstrisi ortaya çıkmıştır.
Solucanekin (Vermikültür) Sözlüğü
Vermikültürü daha iyi anlamak ve doğru bir şekilde üretim yapabilmek için işe terminolojiyi öğrenmekle başlamak lazım, Solucanekin (Vermikültür) Sözlüğü en çok karşınıza çıkacak olan bazı temel terimleri içermektedir
A
Abdomen: Karın, böceklerde vücudun son bölümü.
Abiyotik Faktörler: Bir ekosistemde bulunan bütün cansız varlık ve faktörleri ifade eder. Bunlar; ışık, sıcaklık, oksijen, karbondioksit, nem gibi iklimsel etmenler ile toprak suyu, besin maddeleri, toprak sıcaklığı, toprağın yapısı ve dokusu gibi faktörlerden oluşur.
Abscission: Dökülme (yaprak,meyve vs vs..)
Absisik Asit Hormonu: Bu hormon tohumun ve tomurcukların gelişmesini engelleyerek uyku durumunda (dormansi) kalmasını sağlar. Köklerdeki jeotropizma hareketinin gerçekleşmesini sağlar. Köklerin topraktan su almasını hızlandırır. Yaprak dökümünde görev alır. Susuzlukta; bitkilerde gündüz stomaların kapanmasını sağlar.
Absorbsiyon: Gaz, ısı veya ışığın canlılar ya da cansız maddeler tarafından emilerek tutulmasıdır. Enerji ya da diğer bir maddeyi emebilme, soğurma.
Acoelomata: Sölom boşluğuna sahip olmayan canlılar. Endoderm ve ektoderm arası tamamen mezoderm ile doludur.
Adaptasyon: Bir canlının belirli biyotik ve abiyotik koşullara sahip bir ortamda yaşayabilmesini sağlayan yetenek ve özelliklerinin tümüdür.
Adaptojenik: Adaptojen, vücut üzerinde “dengeleyici” etki yarattığı genel olarak kabul edilen sağlıklı ve ayıltıcı ürünler şeklinde tarif edilir.
Adventif Kök: Gövde , dal , sürgün veya çeliklerden oluşan köklerdir.
Aerob: Yalnızca oksijen varlığında yaşayabilen.
Agregat: 1) Toprak taneciklerinin birbirlerine bağlanmaları ile oluşan yapıya agregat denilir. 2) Toprağın teksel taneciklerinin bir araya gelerek (kümeleşerek) çeşitli yapıştırıcı maddelerle bağlanmaları sonucu oluşan ikincil yapı birimleridir. Kesilmiş veya parçalanmış toprak parçalarına ”
Toprak agregatları” denir. Bu parçacıklar büyüklüklerine göre sınıflandırılırlar. 5mm den daha küçük olanlara ”
Mikro agregatlar” 5mm ile 20mm arasındaki parçalara ”
Kırıntı“, 20mm ile 100mm arasındakilere ”
Topaç“, 100mm’den büyük parçalara ise ”
Kesek” adı verilir.
Agroekoloji: Sürdürülebilir tarım bilimi demektir. “Doğal Tarım, Organik Tarım, Entegre Tarım, İyi Tarım” gibi tarım sistemleri ülkemizde uygulanan sürdürülebilirliği güncel tarımdan daha yüksek olan tarım yapma şekilleridir. Ekim nöbeti, IPM (Entegre Zararlı Yönetimi), Gübreleme için analiz ve damlama sulama olmazsa olmazlarıdır.
Agroekosistem: Doğal ekosistemin bozularak insan eliyle tarım kültürüne açılan alanlarda ekosistemlere verilen isimdir. Genellikle çayır mera alanları ve yapraklarını döken ağaçlık alanlar bozularak tarım ekosistemlerine dönüştürülmüşlerdir.
Agroloji: Tarım ürünlerinin verimliliği ile ilgili olarak topraklarının oluşumu, analizleri ve sınıflandırılmaları gibi özelliklerini inceleyen bilim koludur.
Agronomi: Tarla ürünlerinin kantite ve kalitelerinin ıslah ve yetiştirme tekniği konularını inceleyip, araştıran ve kurallarını belirleyen bilim dalıdır.
Ağız (mouth): Peristomium içinde yer alan beslenme kanalına açılan giriş.
Akarisit: Akarlara karşı kullanılan tarımsal ilaçlardır.
Aklimatizasyon (İklimlendirme Safhası): farklı çevre (örneğin yüksek irtifa), iklim veya durumlara fiziksel ve/veya psikolojik olarak uyum sağlanması durumudur.
Aktif Çamur Süreci: Atık su arıtma tesislerinde kullanılan, aerobik biyolojik arıtma süreci (Activated Sludge Process).
Aktinomisetler (Actinomycetes): Bakterilere yakın ipliksi mikroorganizma. Bazı aktinomisetler toprakta yaşar ve humus oluşmasında önemli rol oynar. Bakteri ile mantarlar arasında bir geçit formudur. Pek çok mantar ve bakteriden daha yavaş gelişirler. Aktinomisetlere, ışınsal mantarlar veya ipliksi bakteriler adı da verilir. Toprak aktinomisetleri geniş adaptasyon yeteneği gösterirler.Bakterilerin ürediği ortamda gelişmekle beraber daha çok alkali ortamlarda iyi gelişme gösterirler. Aktinomisetler, toprak toplam mikroorganizmasının %10-50’sini oluştururlar. Aktinomisetler, hetetrofik organizmalar olup, yaşamları ortamda bulunan organik maddelere bağlıdır. Bu organizmanın bir çok türleri antibiyotik adı verilen mikrobiyal toksin metabolitleri sentezlemeleri bakımından önem taşırlar. Toprak aktinomisetleri tipik aerobik organizmalardır. Nemli koşullardan ziyade, kuru topraklarda daha yaygındırlar. Bunun yanında da çayırlarda aktif florayı oluştururlar. Aktinomisetler özellikle organik maddece zengin topraklarda fazla sayıda bulunur. Protein türevleri, bitki kalıntıları, baklagil dokuları ve çiftlik gübresi ilavesi aktinomisetleri kuvvetle uyaran etkilerdir.
Alan Eşdeğer Oranı (AEO) / (Land Equivalent Ratio – LER): Willey (1979); Mead ve Willey (1980) birlikte ekim sisteminde, birim alan efektifliğinin değişimini LER ile ifade etmişlerdir. Ziraatçilerin birlikte yetiştiricilikte verimi ölçme ve değerlendirme birimi “Alan Eşdeğer Oranı (AEO) / (land equivalent ratio (LER)” olarak biliniyor. Örneğin yavaş yetişen ve çok yer kaplayan karnabahar bitkisinin AEO değeri 1 olarak kabul ediliyor. Ancak Pakistan’da denenmiş yönteme göre karnabaharlar arasında marul yetiştirilince, metrekare başına AEO değeri belirgin olarak yükseliyor. Brokoli, karnabahar, domates gibi baskın bitkilerle birlikte yetiştirilen marul, kırmızı hindiba veya kuzukulağının AEO değerini yükselttiği görülüyor.
Albumin: Suda çözülür proteinlerden oluşan bir sıvı.
Allelopati: Bitkilerin bulundukları ortama bazı maddeler salgılayarak, kendilerinden sonra gelen bitkileri olumlu ya da olumsuz yönde etkilemelerini ifade eden bir deyimdir. Baklagil bitkilerinin kendinden sonra gelen tahıllara iyi bir toprak ortamı bırakması buna olumlu örnektir.
Allelopati terimi ilk kez 1937’de bir bitkinin diğer bir bitkiye negatif etkide bulunması şeklinde tanımlanmış; ancak daha sonra bir bitkinin diğer bir bitkiye yaptığı engelleyici ya da uyarıcı etkinin her ikisi de allelopati olarak kabul edilmiş. Allelopatinin tarımdaki önemini açıklamak için beş farklı ilişkinin çok net bir şekilde irdelenmesi gerekmekte. Bunlar kültür bitkileri-yabancı otlar, kültür bitkileri-kültür bitkileri, yabancı otlar-kültür bitkileri, yabancı otlar-böcekler, yabancı otlar-mikroorganizmalar arasındaki ilişkiler olarak açıklanıyor. Yabancı otların ürünlere zarar vermesi, onlarla mücadele yapılmasını) zorunlu kılıyor. Yabancı otların zararını en aza indirmek amacıyla çeşitli mücadele yöntemleri uygulanıyor.
Yabancı otlarla kimyasal mücadeleye seçenek olan ve onun kadar etkili bir çözüm yolu bulunamadığından üreticiler, hem uygulaması kolay hem de sonucu kısa sürede aldıkları için herbisitleri (ot öldürücülerini) tercih ediyorlar. Ancak son yıllarda toplumun artan çevre bilinci entegre tarım, sürdürebilir tarım ve ekolojik tarım gibi tarım sistemlerini gündeme getirdi. Dolayısıyla bu tarım sistemlerinde yer alacak kimyasal mücadeleye seçenek olacak yabancı ot mcadele yöntemlerine gereksinim duyulmaya başlandı. İşte bu yöntemlerden birisi de, çevreye dost bitkilerin allelopatik özelliklerinden yararlanmak. Bu amaçla kullanılan bitkilerden biri de eşek marulu.
Amebosit (Ameboid): Amip benzeri hücreler.
Amilaz: Nişastayı parçalayarak şekere çeviren enzim. Tükürükte bulunan haline “Pityalin” adı da verilmektedir.
Amitotik bölünme: Hücrenin boğumlanarak ikiye bölünmesi, amitoz bölünme
Amoeboid hücreler: Belirgin bir şekilde olmayan ve başka hücrelere farklılaşma potansiyeline sahip olan hücreler.
Anaerob: Yaşamı için oksijen varlığına gereksinim duymayan.
Analog: Kökenlerinin benzer olmasına gerek olmaksızın, aynı görevi gören organlar. ör. Midyedeki ve balıklardaki solungaçlar.
Anatrop: Tohum taslağını plesentaya bağlayan sap olan funikulusa göre 180 derece dönmüş, ters tohum taslağı.
Anecic: Bir habitat sınıflandırma terimi. Bu tür solucanlar derin dikey tünellerde yaşarlar ancak özellikle geceleri toprak yüzeyine yakında ve üzerinde beslenirler.
Antagonizm: Bir canlı türünün diğer canlılara zarar verecek kadar çevreye olumsuz etki yapması. Örnek: Antibiyotikler.
Antagonistik Etki: Gübrelerde iki bileşimin birbirinin alımını engellemesi.
Anteridyum: Çiçeksiz bitkilerde ve mantarlarda erkek gametleri oluşturan kısa, silindirik yapıdaki kese.
Antibiyozis: İki organizma arasında birinin zararına olacak şekilde süregiden ortak yaşama şekli. Bakteriler veya diğer organizmalar tarafından diğer canlıları inhibe eden bir antibiyotiğin üretimi.
Antidot: Kelime anlamı panzehir olup, bir zehirin etkisini tamamen gideren veya kısmen hafifleten maddedir.
Antikoagülan: Kanın pıhtılaşmasını önleyen madde.
Antiksenosis: Zararlı böcek davranışını olumsuz etkileyen direnç.
Antosiyanin: Kırmızı-mavi bitki pigmentlerinin büyük bir grubudur. Antosiyaninler, tüm gelişmiş bitkilerde, çoğunlukla çiçeklerde ve meyvelerde fakat aynı zamanda, yapraklarda, gövdelerde ve köklerde oluşur. Bu bölümlerde, hücre çeperinde baskın olarak bulunurlar. Oranları oldukça büyüktür: örneğin, bir kilogram böğürtlen yaklaşık 1.15 gram içerir, ve kırmızı ve siyah baklagiller familyasına ait tohum veya bitkilerde, gramında 20 mg içerebilir. Antosiyaninlerin renkleri yapıya bağlıdır, fakat ayrıca meyvenin asitliğine de bağlıdır. Çoğu antosiyanin asidik koşulda kırmızı olur ve düşük asili koşulda maviye döner. Kimyasal olarak antosiyaninler, şekersiz antosiyanidin aglikona ve antosiyanin glikozitle bölünürler. Bunlar, gıda katkı maddesi olarak kullanılırlar, 163 E numaralarıdır.
Antropojen: Doğal bitki örtüsünün insanların çeşitli etkinlikleri sonunda özelliklerini yitirmesiyle ortaya çıkan yeni bitki örtüsü.
Anüs: Bkz: periproct
APEC: Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü
Apical Dominanse: Tepe sürgünü baskınlığı.
Apomiksis: Tohumda döllenme olmadan meyve oluşumuna apomiksis denir.
Arap Zamkı (Arabic Gum): Bilinen diğer adları, Arabik gam, akasya gamı, E414-Arap zamkı, bir tür akasya reçinesi olup, E414 adı ile bilinen katkı maddesi/stabilizatör olarak kullanılan bir üründür. Doğal bir polisakkarit olan arap zamkı, Afrika’da yetişen Acacia senegal ve acacia seyal isimleri verilen akasya ağaçlarının kabuklarının kesilmesi ile elde edilmektedir. Beyazımsı san renkli, yuvarlak şekilli parçalar halinde olan Arap zamkı kokusuzdur.
Arboretum: Doğru biçimde etiketlenmiş odunsu ve otsu bitkilerin teşhisi ve bilimsel araştırmalar amacıyla bir araya getirilip yetiştirildiği ortamlar.
Arillus: Döllenme sonrasında, bazı tohumların üzerinde oluşan ek örtü.
Arke (Arkeler (Archaea) Alemi): Bu bakteriler aşırı sıcak, aşırı tuz, yüksek asit, yüksek baz gibi çok ekstrem koşullarda yaşayabilme özelliğine sahiptirler. Bakteriler gibi çekirdeği olmayan (prokaryot), tek hücreli canlılardır.
Arkegonyum: Genellikle şişe biçiminde, bir sıra verimsiz hücre tabakasıyla çevrilmiş boyun, karın kanal hücreleriyle yumurta hücresinden meydana gelmiş üreme organı.
Arkenteron: Embriyodaki ilkin bağırsak tüpü.
Arkeosit: Süngerlerde, besin depolayan amoeboid hücrelere verilen ad.
Ascomycetes (Mayalar ve Yaprak Lekeleri/Asklı mantarlar): Mantarlar aleminin en kalabalık ailesidir. Ailenin ismi, sporların içinde üretildiği “askus” adı verilen yapılardan gelir. Askuslar, birer keseyi andırdığı için, aileye aynı zamanda “keseli mantarlar” da denir. Aile üyelerinin büyük çoğunluğu, bitkilerde çeşitli hastalıklara sebep olur. Hücre duvarlarının yapısında, kitinin yanında, beta glukanlar da yer alır. Aile üyeleri genellikle çok hücreli olmakla birlikte, tek hücreli mayalar da görülür. Ekmek ve çeşitli meyvelerin üzerinde küf yaratan mantarlar, bu şubeye dahildir. Büyük çoğunluğu, bitkiler ve hayvanlar için patojendir. Grubun bazı üyeleri, alglerle birlikte “liken” adı verilen özel yaşam biçimlerini oluşturur.
Asimetri: Herhangi bir simetri tipine sahip olmama durumu.
Aşırı Yoksulluk: Genellikle minimum gıda gereksinimi karşılayamamak olarak tanımlanan yoksunluk durumu.
Aşırı Yük (Overload): Havacıl olarak üretilebilecek olandan fazla besin maddesinin solucan kompost kabına konması olayı.
Atığın Yeniden İşlenmesi: Yeniden kullanmak amacıyla atık maddelerin toplanması ve işleme tabii tutulması; kağıdın, camın, alüminyumun ve plastiğin yeniden işlenmesi (Waste Recycling).
Ayrışma (Decomposition): Organik maddelerin, bitkilerin büyürken ihtiyaç duydukları besinleri içeren temel birimlerine ayrışması süreci. Ayrışma, kompost kaplarında da olduğu gibi, doğada kendiliğinden gerçekleşen ve çevresel faktörlerle kontrol edilen bir süreçtir.
Arz: Yeryüzü
Aurofit- Epifit: Tüm organları toprak üstünde bulunan bitkilere verilen isimdir. Bunlar hava içerisinde ya da diğer bitkiler üzerinde yaşarlar.
Autekoloji – Birey Ekolojisi: Herhangi bir türe ait bireylerin çevre faktörleri ile karşılıklı ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
Azot Bağlanması: Mineral azotun organik bileşikler haline çevrilmesi veya insanlar ve hayvanlar dâhil kolay alınabilir şekilde organik bileşiklere bağlanmasıdır.
